Endoproteza stawu biodrowego rehabilitacja
Endoproteza to innymi słowy sztuczny staw, który w postaci implantu zastępuje nasz naturalny. Zabieg endoprotezoplastyki polega na usunięciu zniszczonych i zużytych elementów stawu biodrowego i wymianie ich sztucznymi częściami. Endoprotezy zbudowane są zazwyczaj z metali obojętnych dla organizmu pacjenta takich jak tytan, zmniejszają one ryzyko odrzucenia implantu. Endoproteza całkowita składa się z trzpienia, który umieszczany jest do kanału szpikowego kości udowej i to na nim zamocowana jest kulista głowa, która umożliwia wykonywanie ruchów. W skład endoprotezy dodatkowo wchodzi element panewkowy w postaci wydrążonej półkuli, która implantowana jest w miejsce naturalnej, kostnej zdegradowanej panewki stawu biodrowego i to pomiędzy nią a głową dochodzi do ruchu.
Endoprotezy stawu biodrowego możemy podzielić:
– endoprotezy cementowe (przeznaczone dla pacjentów powyżej 65 r.ż., dla chorych na RZS oraz dla osób ze znacznie zmniejszoną masą kostną na przykłady w wyniku osteoporozy),
– endoprotezy bezcementowe (przeznaczone dla chorych ze zmianami zwyrodnieniowymi wtórnymi oraz dla osób młodszych wiekiem).
– endoprotezy hybrydowe, które stanowią połączenie obu wcześniejszych typów, jeden element protezy, którą najczęściej jest to panewka osadzany jest metodą bezcementową a drugą część implantu metodą cementową
Wskazaniem do wykonania endoprotezoplastyki stawu biodrowego
jest poważne i nieodwracalne uszkodzenie stawu, które objawia się dolegliwościami bólowymi o charakterze stałym, spoczynkowym oraz dużym ograniczeniem zakresu ruchomości. Dolegliwości te nie reagują na leczenie nieoperacyjne. Dodatkowymi wskazaniami do zabiegu są choroby reumatoidalne oraz następstwa złamań w okolicy stawu biodrowego.
Objawy występujące przy zwyrodnieniu stawu biodrowego.
– objawy bólowe zlokalizowane najczęściej w pachwinie, niekiedy w pośladku oraz w okolicy stawu biodrowego, promieniujące do kolana. Nasilenie dolegliwości pojawia się podczas długotrwałego wysiłku fizycznego (np. marsz lub dźwiganie);
czasami pojawia się samoistnie, budząc pacjenta ze snu;
niekiedy nawet niewielki wysiłek fizyczny powoduje jego wystąpienie;
często nasila się przy staniu i chodzeniu, pojawia się podczas zmiany pozycji z siedzącej na stojącą,
– postępujące ograniczenie ruchomości,
– zmęczenie oraz osłabienie siły mięśni kończyn dolnych,
– sztywność w stawach, szczególnie po okresie dłuższego bezruchu.
Na czym polega rehabilitacja stawu biodrowego po operacji (po endoprotezoplastyce)?
Mimo prawidłowo skonstruowanej, dobranej i założonej endoprotezy nie jest ona w stanie zastąpić naturalnego stawu biodrowego. Dlatego ważne jest postępowanie rehabilitacyjne pacjenta, zarówno przed zabiegiem jak i po operacji.
Rehabilitacja ma na celu ochronę endoprotezy przed zwichnięciem, obluzowaniem oraz zapewnieniem długotrwałej żywotności mechanicznej. Powrót do zdrowia po wszczepieniu endoprotezy może się różnić, zależy od typu wszczepionej protezy, oraz wieku pacjenta.
Usprawniając pacjenta dążymy do tego, aby przywrócić pełny zakres ruchów operowanego stawu. Początkowo ważne jest prawidłowe ułożenie: operowana kończyna ustawiona w zgięciu biodra i kolana około 20 stopni. Przy pomocy fizjoterapeuty pacjent wykonuje podstawowe ćwiczenia usprawniające już w szpitalu, które obejmują czynności takie jak: siadanie na brzegu łóżka, pionizację przy balkoniku, naukę siadania oraz wstawania, następnie chodzenia z pomocą kul.
Chodzenie bez pomocy kul:
- endoproteza cementowa ok. 3–4 miesięcy po zabiegu
- endoproteza bezcementowa 3–6 miesięcy po zabiegu
- kapoplastyka stawu biodrowego ok. 1–2 miesięcy po zabiegu
Czego powinni unikać pacjenci z endoprotezą stawu biodrowego?
Niewskazane jest:
– zginanie nogi w stawie powyżej 90 stopni
– rotacji nogi w stawie do wewnątrz
– siadanie z nogą założoną na nogę,
– siedzenie na brzegu krzesła,
– przechylanie się na boki,
– siadanie na miękkim czy zbyt głębokim fotelu,
– noszenie ciężarów (w sytuacjach koniecznych ograniczamy ciężar do minimum trzymając go przed sobą lub po stronie operowanej kończyny – wskazany jest wózek na kółkach),
– korzystanie z wanny od razu po powrocie do domu. Należy poczekać do momentu powrotu sprawności i siły mięśni,
– uprawianie sportów takich jak: tenis, narciarstwo biegowe lub zjazdowe,
– wychodzenie z domu podczas gołoledzi oraz silnego i porywistego wiatru.
Zalecenia dla pacjentów z endoprotezą stawu biodrowego
– wysokie, twarde siedzenie z podparciem pod nogi,
– łóżko równe, twarde i tak wysokie, aby można było usiąść na jego brzegu dotykając stopami podłogi. Wstajemy podpierając się dłońmi. Zmieniając pozycję w łóżku układamy nogę zdrową pod operowaną, którą przesuwamy po podłożu do pozycji siedzącej,
– spanie na wznak w pierwszych trzech miesiącach po zabiegu. Po tym okresie możemy spać na boku nieoperowanym, wkładając poduszkę między kolana, co zapobiega nieświadomemu krzyżowaniu nóg podczas obracania się,
– przyjmowanie do spania dowolnej pozycji po roku od operacji,
– zamontowanie w łazience po bokach uchwytów oraz zaopatrzenie się w nakładkę podwyższającą sedes,
– korzystanie z prysznica,
– podczas podnoszenia przedmiotu z podłogi stanie na nodze nieoperowanej, a następnie wykonanie skłonu z jednoczesnym odchyleniem kończyny operowanej ku tyłowi,
– zakładanie skarpetek w ten sposób, iż pacjent stoi na zdrowej kończynie, operowaną opiera kolanem o krzesło, a od tyłu zakłada skarpetkę, czy but,
– noszenie wygodnych butów ze stabilnym niewysokim obcasem i z ewentualnym wyrównaniem długości. Podczas zakładania pomocna jest z długim trzonem łyżka do butów,
– podczas porządkowania domowego używania wszelkich udogodnień np. szufelki z przedłużonymi trzonami, szczypce do podnoszenia, siedzenie podczas prasowania, pamiętając o dostosowaniu wysokości stołka do danego zajęcia, mycie podłogi wykonujemy klęcząc i zachowując kąt prosty między tułowiem, a udami, unikamy chodzenia po mokrych i śliskich podłogach,
– wykonywanie prac domowych w właściwej pozycji – siedzimy przy stole, kończyny dolne odwiedzione, oparte całymi stopami o podłoże wyprostowany kręgosłup, oparty o siedzisko, blat stołu na wysokości przedramion,
– pływanie (podczas pływania żabką nie wykonujmy gwałtownych ruchów wyprostnych), golf oraz jazda na rowerze od 2-3 miesiąca po zabiegu (najpierw jazda na rowerze stojącym, siodełko z rowera ustawione tak by można było po zatrzymaniu się podeprzeć się swobodnie obiema stopami),
– spacerowanie po równych i niezbyt twardych terenach, unikając leżących gałęzi, śliskiej powierzchni czy wyboistego podłoża,
– po odstawieniu kul spacerowanie w łatwym górskim terenie nie niosąc plecaka, ale trzymając w rękach kijki turystyczne,
– by osoby o mniejszej sprawności poruszały się za pomocą laski lub kuli.
Chodzenie po schodach
– wchodzenie za pomocą dwóch kul- na stopniu wyżej najpierw stawiamy kończynę nieoperowaną, do niej dostawiamy prostując w kolanie kończynę operowaną, schodzenie – odwrotnie,
– wchodzenie z jedną kulą- po stronie operowanej znajduje się kula, a pacjent trzyma się poręczy po stronie nieoperowanej. Nogę nieoperowaną stawiamy na stopniu wyżej i prostując ją w kolanie dostawiamy kończynę operowaną wraz z kulą, schodzenie odwrotnie. Odmiennie postępujemy podczas chodzenia z jedną kulą, trzymamy ją po stronie przeciwnej do operowanej kończyny.
Jazda samochodem z endoprotezą
Osoby prowadzące samochód, mogą bezpiecznie jeździć po 3 miesiącach od operacji. Trzeba tutaj opanować technikę wsiadania oraz wysiadania z samochodu.
– wsiadanie – odsunąć fotel maksymalnie do tyłu, siadamy na fotelu zostawiając nogi na zewnątrz, łapiemy jedną ręką kierownicę, a drugą siedzenie i obracamy równocześnie nogi i tułów, teraz przesuwamy fotel na właściwe miejsce,
– wysiadanie – dokonujemy odwrotnej czynności niż przy wsiadaniu.
– podczas dokonywania wsiadania i wysiadania z samochodu należy pamiętać o zachowaniu pomiędzy tułowiem i udami kata nie większego niż prosty.
O czym warto pamiętać?
- Prawidłowym, bezpiecznym wykonywaniu ruchów operowaną kończyną podczas wykonywania ćwiczeń usprawniających i czynności dnia codziennego, gdyż to:
– zapobiega zwichnięciom endoprotezy,
– wydłuża używalność endoprotezy.
2. Regularnym korzystaniu z wizyt kontrolnych.
3. Bezwzględnym leczeniu jakiekolwiek ogniska zapalnego.
4. Zwracaniu uwagi na niepokojące objawy takie jak:
– nieznaczne okresowe utykanie i szybsze uczucie zmęczenia w kończynie operowanej, poprzednio nierejestrowane,
– uczucie narastającego skracania się kończyny,
– pobolewania w pachwinie, udzie lub kolanie przy obciążaniu lub ruchach rotacyjnych, początkowo pojawiają się po większym wysiłku,
– wrażenie zmniejszania się siły mięśniowej, objawiające się mniejszą pewnością podczas obciążania operowanej strony ciała.
Rehabilitacja po operacji biodra jest bardzo ważna i decyduje o funkcjonalności i stabilności tego stawu. Fachowa rehabilitacja daje pewność komfortu życia z nowy stawem a i po pewnym czasie pacjent niemal zapomina, że ma sztuczne biodro.
mgr Kamil Topoliński